"Làng cổ " nét đẹp LS -VH tại Xã Tân Ninh !
http://tanninh.blogspot.com/ |
Kẻ Nưa dân cư đông đúc, trù phú, trên bến dưới thuyền.
Các nhà nghiên cứu đã tìm được nhiều căn cứ khoa học chứng tỏ Cổ Định là một
làng Tối Cổ có từ thời đại các vua Hùng, đặc trưng nơi đây là nhà cổ và ngôn ngữ
cổ.
“Nỗi niềm” nhà cổ
Ông Lê Thanh Sơn - cán bộ văn hóa xã Tân Ninh cho hay: Cổ Định
- Tân Ninh có tới hơn 80 ngôi nhà có độ tuổi từ 90 đến trên 150 năm. Điều này
chứng minh cho việc làng xã từ xa xưa đã phát triển rất hưng thịnh. Qua thời
gian và sự thay đổi cũng như nhu cầu của cuộc sống, hiện Cổ Định còn hơn 40 nhà
cổ bằng gỗ, mái ngói rêu phong, nền đất.
Tiêu biểu trong số đó là nhà ông Lê Đình Cảnh – xóm 5. Ông Cảnh
là đời thứ 4 được ở trong ngôi nhà này. Theo những chữ Hán cũng như cấu trúc thì
ngôi nhà được làm cách đây trên 150 năm, vào giữa đời vua Tự Đức. Cụ Hứa Thị
Mến, là mẹ đẻ ông Cảnh nay đã 88 tuổi. Cụ vẫn còn minh mẫn cho biết: Khi cụ về
làm dâu, nhìn “cơ ngơi” là căn nhà gỗ để lại thì có thể trước kia đây là gia
đình thuộc hàng phú nông hoặc trung nông.
Ngoài ra tại xóm 6 có một căn nhà mà tuổi đời cũng không kém nhà ông
Cảnh. Đó là nhà ông Hứa Như Lơng. Ông Lơng nay đã 82 tuổi, thuộc hàng chắt được
ở trong ngôi nhà do ông bà tổ tiên để lại. Trên thượng lương ngôi nhà có dòng
chữ Hán. Theo ông Sơn thì đó là dòng chữ thể hiện niên đại xây cất ngôi nhà,
tính đến nay đã được 155 năm.
Quan sát cả hai ngôi nhà cổ trên, mặc dù đã bị xuống cấp như
nền đất sụt lún kéo theo sự sụt lún của các cột nhà, hệ thống cửa đã phải giằng
bởi các dây thép…; tuy nhiên hệ thống các cột gỗ, khóa giang, vì, kèo, xà, dui
mè, ngói… trải qua mưa, nắng, thiên tai, lũ lụt đã hàng trăm năm mà vẫn còn
nguyên vẹn, không bị mối mọt. Cụ Mến cho biết độ bền của vật liệu là do được làm
từ những loại gỗ quý hiếm như gỗ lim, chuông vàng, mần lái…
Phía trên chuồng cửa chính ở mỗi ngôi nhà cổ đều được ghi số
thứ tự. Nhà ông Cảnh số 26, nhà ông Lơng số 59… Bà Hứa Thị Sen (vợ ông Lơng)
giải thích về những con số ghi trên cửa với niềm tự hào: Năm 1953 tôi lấy chồng
về Cổ Định, đã thấy trong nhà chất đầy lúa, gạo phục vụ chiến trường miền Bắc.
Ngày ấy, hầu hết những ngôi nhà rộng, chắc chắn, không bị dột… đều được Nhà nước
mượn làm kho. Bởi vậy, đây là số thứ tự đánh dấu kho chứa lương thực.
Hiện nhiều ngôi nhà cổ trăm năm tuổi đã xuống cấp nghiêm trọng.
Việc tu sửa phải mất vài trăm triệu đồng. Mặt khác, do phong tục, tập quán, nếp
sinh hoạt thay đổi, họ muốn bán để xây nhà mới. Như ông Cảnh chia sẻ: “Có người
đã trả giá ngôi nhà vài trăm triệu đồng. Nếu được giá, tôi sẽ bán đi để xây mới.
Chứ cả đời ở trong căn nhà xập xệ, mùa mưa nước ngập ngang thân cột, dột tứ bề,
khổ lắm!”.
Nhưng cũng có nhiều gia đình, dòng họ không muốn bán đi “báu
vật” nhà cổ, muốn giữ ngôi nhà như giữ lại gốc rễ, gia sản, cơ nghiệp tổ tiên để
lại. Hơn nữa, về mặt tâm linh, đây là nơi thờ tự tổ tiên, nhờ hồng phúc của tổ
tiên mà con cái trưởng thành. Nếu bán đi sẽ ảnh hưởng lớn đến dòng họ, con cháu…
Tuy nhiên, cùng với nhu cầu cuộc sống, với tiến trình xây dựng
nông thôn mới, nhà gỗ xuống cấp sẽ bị phá dỡ, xây mới bằng những ngôi nhà hiện
đại, khang trang. Vì vậy, việc nhà cổ bị “xẻ thịt”, trở thành phế tích… chỉ là
vấn đề thời gian.
Ông Lơng ,bà Sen xóm 6 .http://tanninh.blogspot.com/ |
Ý thức giữ gìn ngôn ngữ cổ
Người làng Cổ Định thường truyền tai nhau câu chuyện vui: Có
nàng dâu vùng khác lấy chồng về đây. Đến bữa cơm, mẹ chồng sai nàng dâu “đọn cơm
ra vườn”. Nàng dâu loay hoay không biết dọn ra góc nào ngoài vườn để ăn nên thưa
lại: Vườn không còn chỗ để dọn cơm. Bà mẹ chồng cũng ngơ ngác, rồi bỗng cười như
nắc nẻ. Hóa ra nàng dâu không hiểu tiếng quê chồng gọi “sân” là “vườn”.
Bởi Cổ Định là làng Tối Cổ, có từ thời đại các vua Hùng. Người
dân Cổ Định có từ bao giờ họ cũng không biết. Chỉ biết tổ tiên người Cổ Định từ
thuở xửa xưa đã có trên mảnh đất này, là người bản địa chứ không phải ở nơi khác
di cư đến. Do đó, họ tin và tự hào tiếng nói của dân làng Cổ Định chính là tiếng
nói cổ được tổ tiên họ để lại.
Vào thăm cụ Lê Bật Cương (87 tuổi), là giáo viên về hưu, cũng
chính là bố đẻ ông Lê Thanh Sơn. Hỏi về tiếng nói cổ vùng Cổ Định, ông Cương rót
chén nước rồi cười khà khà: “Uống nác đi rồi hẳng nói” (uống nước đi rồi hãy
nói). Khách hiểu ngay ông muốn mời khách uống nước, nhưng cũng khá bất ngờ và
thú vị bởi được nghe ngay khẩu ngữ địa phương.
Rồi ông “cung cấp” cho một “lưng vốn” từ vựng của Cổ Định: “Quê
tôi cũng nói mô, tê, răng, rứa như các vùng quê suốt dọc dải đất miền Trung.
Ngoài ra, chỉ những từ riêng có của người Cổ Định, ví dụ tên gọi một số bộ phận
trên cơ thể như: cái lưỡi là cái lản, cái đầu là cái chốc, cái đầu gối là cái
chốc cún, bắp đùi là cổ bả…; anh em ruột là anh em rọt, gọi chị gái là chị cấy,
em gái là em cấy; gọi lúa là lọ, gạo là cấu, tối trời là tún trời, bệnh tật là
bạnh tặt, dọn dẹp là đọn đẹp, chỗ nào là lổ mô, con trâu là con tru, quả là
trấy, lửa là lả, cắt tóc là cớp trốc…
Người Cổ Định ngoài những từ ngữ, khẩu ngữ riêng, tiếng nói,
ngữ âm cũng hết sức riêng biệt, đặc trưng, khi nói lên nghe thấy nằng nặng, dấu
ngã phát âm thành dấu hỏi, dấu sắc thành dấu nặng… Người cùng làng nói chuyện
với nhau, người nơi khác nghe chưa hẳn đã hiểu, lại phải nhờ “phiên dịch”.
Bởi vậy, con em Cổ Định khi giao tiếp, trao đổi với người vùng
khác, nơi trường học, công sở…, họ thường dùng tiếng phổ thông như các địa
phương khác vẫn dùng cho tiện, tránh hiểu nhầm. Thế hệ thanh, thiếu niên hiện
nay cũng không còn biết và hiểu nhiều tiếng nói cổ của làng.
Ông giáo Cương cũng cho biết thêm: Những người nông dân quanh
năm ngày tháng làm nông nghiệp, không đi đâu xa khỏi lũy tre làng Cổ Định, cơ
bản vẫn giữ tiếng nói địa phương. Tương tự, các cụ cao niên, người trung niên
cũng tự hào sử dụng tiếng nói của tổ tiên để giao tiếp. Con em trong vùng nhiều
người thành đạt, công tác, sinh sống ở khắp mọi miền. Tuy nhiên, họ vẫn trân
trọng, gìn giữ tiếng nói của quê nhà.
Phương Thảo
Thông tin liên hệ
QUẢNG CÁO TRỊNH GIA
Skype: trinhthangtn
Email: trinhthangtn@gmail.com
Địa chỉ: 175 Long Vân - Xã Đồng Lợi - Huyện Triệu Sơn - Thanh Hóa
Điện thoại:- 0912688861
Thông tin chuyển khoản
Ngân hàng Agribank CN Từ Sơn 2
Chủ tài khoản: Trịnh Đình Thắng
Số tài khoản: 2603205136357
Nhận xét